Puchalska Iwona Knihy

Improwizacja poetycka w kulturze polskiej XIX wieku na tle europejskim Iwony Puchalskiej jest niezwykle rzetelną, erudycyjną i dobrze skomponowaną oraz pięknie napisaną rozprawą. Autorka prezentuje fenomen improwizacji literackiej w kulturze europejskiej XVIII i XIX wieku, zwłaszcza włoskiej, a następnie skupia się na największych poetach-improwizatorach polskich, to znaczy Adamie Mickiewiczu i Jadwidze Łuszczewskiej - Deotymie. Choć zestawienie tych nazwisk w jednej monografii może być zaskakujące, temat rozważań Autorki czyni je możliwym, a nawet koniecznym. Pracę zamyka rozdział poświęcony problematyce improwizacji w polskiej refleksji estetycznej w połowie XIX wieku. Rozprawa Iwony Puchalskiej stanowi wartościową pozycję z zakresu nie tylko historii literatury, lecz także dziejów estetyki, bo choć jest przede wszystkim komparatystyczną pracą historycznoliteracką, rzuca światło na estetykę i krytykę polską XIX wieku. To znakomita praca, pierwsze na gruncie polskim syntetyczne omówienie fenomenu improwizacji w kulturze europejskiej oraz mistrzowskie udowodnienie potrzeby jego znajomości przez prezentację Mickiewicza jako improwizatora oraz uczynienie Deotymy na nowo fascynującym zjawiskiem. Z recenzji dr hab. Kwiryny Ziemby, prof. UC

Okoliczności liryczne muzyki, o których mowa w książce, to okoliczności jej odbioru przez szczególną grupę słuchających, jaką stanowią poeci. Głównym przedmiotem zainteresowania stały się więc wiersze, które przedstawiają rozmaite sytuacje obcowania ze sztuką dźwięków: teksty, w których sytuacja liryczna jest tożsama z sytuacją muzyczną lub też przez nią warunkowana. Praca opiera się na założeniu, że utwory poetyckie, niezależnie od typowego dla nich subiektywnego charakteru, rejestrują pewne fenomeny w sposób porównywalny, a nawet dający się usystematyzować. Proponowana w ramach książki współobecność ujęć literaturoznawczego i muzykologicznego ma na celu stworzenie jak najpełniejszego obrazu kulturowego zaplecza literackich świadectw odbioru muzyki, jako że poetyckie zapisy słuchania, z jednej strony stanowiąc osobny temat w badaniach literaturoznawczych, z drugiej formują specyficzny segment wiedzy o muzyce i o jej funkcjonowaniu we współczesnej kulturze.

Tytułowym bohaterem jest Mickiewicz ale nie jest on w tej książce tematem jedynym ani nawet głównym. Znalazło się w niej kilka przykładów relacji artystycznych, w których Mickiewicz jest jedną ze stron. Relacje te są różnorodne, nie tylko o charakterze wpływu: są to również wspólne Mickiewiczowi i innym, niekiedy bardzo odmiennym od niego autorom matryce estetyczne i myślowe, a także podobieństwa zachodzące tam, gdzie bezpośrednie oddziaływanie z całą pewnością nie nastąpiło. Związki przedstawione w poszczególnych rozdziałach mają przy tym różne zwroty do Mickiewicza lub od Mickiewicza: są to zarówno zjawiska artystyczne tworzące podglebie dla jego tekstów, jak i przypadki, w których jego twórczość stanowi pole odniesień dla innych dzieł.