Pasztor Maria Knihy

Prezentowana książka jest pierwszą w historiografii próbą całościowego przedstawienia stosunków polsko-włoskich w latach 1945–1989. Na podstawie szeroko przeprowadzonej kwerendy źródłowej, obejmującej archiwalia polskie i włoskie, oraz najnowszej literatury przedmiotu Autorzy w przystępny sposób omawiają kulisy politycznych kontaktów międzypaństwowych Polski i Włoch, jak również wzajemne relacje gospodarcze, handlowe, kulturalne i naukowo- techniczne obu państw. Pokazują, że w powojennych relacjach Warszawy i Rzymu stosunkowo najtrudniejsze okazało się uzyskanie porozumienia w kwestiach politycznych, co w sposób oczywisty wynikało z ówczesnego podziału Europy i świata na bloki polityczno-militarne. Polityka zagraniczna niesuwerennej Polski była bowiem kontrolowana przez Moskwę, a polityka suwerennych Włoch często musiała się podporządkować strategii Waszyngtonu. W tych warunkach, gdy polsko-włoski dialog polityczny okazywał się jałowy, coraz większą rolę w kontaktach obu państw odgrywała współpraca kulturalna i naukowa, a zwłaszcza gospodarcza (czego najbardziej spektakularnym wyrazem była aktywność koncernu Fiata w Polsce).

W korespondencji Pietro Quaroniego, ambasadora Włoch w ZSRR, kierowanej do rzymskiej centrali włoskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Palazzo Chigi w połowie 1948 r. można znaleźć następującą uwagę: 'realna sytuacja jest taka, że tak jak wszystkie inne kraje europejskie, przestaliśmy być krajem niezależnym, [...] i mamy taką swobodę w zbliżeniu się do Rosji, jak Polska w zbliżeniu do USA'. Konstatacja ta w sposób niezwykle lapidarny i trafny oddaje istotę kontekstu politycznego, który decydował o kształcie stosunków polsko- włoskich w okresie apogeum zimnej wojny. Sprzeczności między mocarstwami zwycięskiej koalicji antyhitlerowskiej, postępujący podział Europy i świata na zwalczające się bloki polityczno-militarne oraz podporządkowana pozycja w ramach nich Polski i Włoch (przy świadomości wszelkich różnic co do jej charakteru i istoty) decydowały o kształcie wzajemnych relacji. Prezentowana praca, oparta o wcześniej nieznane materiały źródłowe, zawiera próbę analizy tych stosunków i ich międzynarodowych uwarunkowań nie tylko w wymiarze politycznym, lecz także gospodarczym, finansowym, kulturalnym i naukowym.

Przedstawiana monografia stawia sobie za zadanie dokonanie analizy głównych wątków stosunków między Warszawą a Paryżem w latach 1970-1980. Cezura początkowa wynika przede wszystkim z przekonania (które staramy się dogłębnie udokumentować), iż to właśnie od 1970 r., a zwłaszcza po zmianie ekipy władzy w Polsce, rozpoczął się proces kształtowania nowej wizji roli Francji w polityce władz PRL. To otwarcie władz Polski na kontakty z partnerami francuskimi spotkało się z przychylnym przyjęciem nad Sekwaną, choć motywy obu stron były różne. Efektem tego procesu stała się pierwsza wizyta Edwarda Gierka we Francji w październiku 1972 r. Od tego momentu spotkania na najwyższym szczeblu były o wiele częstsze niż wcześniej, powstały nowe organizacyjne struktury współpracy.

Książka jest pionierską próbą odpowiedzi na pytanie, co naprawdę o Polsce międzywojennej myślały francuskie elity polityczne w latach 20-tych XX wieku. Na podstawie nigdy wcześniej nie wykorzystywanych, często poufnych materiałów źródłowych, autorka dokonała analizy opinii o polskim ustroju państwowym, wojskowym, społeczeństwie i gospodarce. Dzięki dogłębnym studiom udało się ustalić, jakie skojarzenia wywoływało nad Sekwaną słowo Polak, jak określano tam polski charakter narodowy. Na tle realiów polityki międzynarodowej praca poddaje weryfikacji tradycyjny obraz stosunków polsko-francuskich.