Kazys Boruta Knihy

Baladický příběh o Baltruku Baltaragisovi a jeho větrném mlýně, o krásné dceři Jurze i poťouchlém ďáblíkovi Pinčukasovi ze sousední bažiny je moderní pohádkou vyrůstající z legend spjatých s krajem kolem Udruvského jezera. Stylizovaná folklorní novela vypovídá o nezkrotné síle touhy, která ovládá duši člověka, o nepotlačitelném tíhnutí překonat tlak životní všednosti. Víc než boj s mocí ďábla autora zajímá hloubka citu a živelnost lidských vášní. Věční hledači nezkaleného štěstí však draze platí za nereálnost svých snů. Osud jim zároveň s jejich vysněným světem bere vše, když jim dal jen na krátký, prchavý okamžik radost z pocitu naplnění. Postava Vincase Doviny z Dřevěných zázraků má reálný prototyp v lidovém litevském řezbáři Dulskovi, navíc je to však obraz tvůrce, do něhož Boruta vložil své krédo hledajícího, tápajícího umělce, jehož hluboce individuální umění se ocitá v tragickém konfliktu s utilitárními požadavky společnosti.

"Młyn Bałtaragisa" (1945) to oparta na motywach litewskich baśni ludowych powieść-legenda o walce mądrego młynarza z bagiennym czartem, o tragicznej miłości jego pięknej córki do pechowego młodzieńca. Fantastyka jest w tej powieści językiem poetyckim, którym autor mówił o swej ziemi, często pod maską ironii i sceptycyzmu ukrywając głęboką miłość do niej, o nienawiści do wszelkiego ucisku moralnego, o duchowym pięknie litewskiego ludu. Sam zresztą tak pisał o tym w swej powieści: "Czy to baśń tylko, czy samo życie? Przecież splata się ono zawsze z baśnią jak szczęście z nieszczęściem; czy można i trzeba je rozdzielać? Ja nie rozdzielam. Nie rozdzielają też prawdy od baśni mieszkańcy paudruwiskiej krainy, ludzie o prawych sercach i jasnym spojrzeniu".