Biliński Piotr Knihy

Władysław Konopczyński to ojciec założyciel nowoczesnej historiografii XVIII wieku, znawca archiwaliów tego okresu na niespotykaną skalę, autor z górą 60 książek naukowych, twórca Polskiego słownika biograficznego, promotor 46 doktorów, działacz polityczny Narodowej Demokracji i poseł na Sejm II Rzeczypospolitej, aktywny członek wielu gremiów społeczności historyków, więzień Sachsenhausen, inspirujący kolegów z Sonderaktion Krakau do wytrwania, nauczyciel na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, badacz niepokorny wobec narzucanego siłą marksizmu i niezłamany przez PRL-owskie prześladowania, doprowadzone do granicy, której wreszcie nie wytrzymało serce. Objęcie całości biografii archiwożercy Piotr Biliński zawdzięcza najpierw wieloletniemu trudowi wczytywania się w prowadzone przez Konopczyńskiego przez całe dorosłe życie Dziennik (167 zeszytów). To on tworzy szkielet chronologiczny książki. Ale podziw wzbudza również obfitość faktów, zaczerpniętych z poszukiwań śladów tytułowego bohatera w kolejnych archiwach. Biograf wędrował w ich tropieniu od Krakowa po Warszawę, Wrocław, Poznań, Łódź i Toruń, przejrzał zbiory rękopisów we Lwowie, Wilnie, Paryżu i Londynie, korzystał wreszcie z archiwaliów rodzinnych Konopczyńskich w Gliwicach i Warszawie, a także z relacji ustnych rodziny historyka. Nie rezygnując z krytycznego dystansu badacza, Piotr Biliński stworzył książkę, w której obok bogactwa informacji czytelny jest ogromny szacunek dla bohatera dzieła. Jest ono godne tej rangi historyka i człowieka, jakim był Władysław Konopczyński. prof. dr hab. Zofia Zielińska Dr hab. Piotr Biliński, profesor nadzwyczajny na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Historyk historiografii, nauki i kultury, badacz historii Polski XIX i XX wieku. Autor biografii Feliksa Konecznego, Stanisława Kutrzeby i monografii rodu Moszyńskich herbu Nałęcz. Członek Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych i Towarzystwa Historiograficznego. Publikuje także na łamach Kwartalnika Historycznego, Dziejów Najnowszych, Odrodzenia i Reformacji w Polsce oraz Acta Poloniae Historica.

Adam Vetulani (1901–1976), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i sekretarz generalny Polskiej Akademii Umiejętności, zajmował poczesne miejsce w krakowskim środowisku naukowym już przed II wojną światową. Miał opinię godnego następcy Oswalda Balzera i Stanisława Kutrzeby. Jako wybitny historyk prawa polskiego i kanonicznego cieszył się autorytetem wśród uczonych europejskich i amerykańskich, do których zaliczali się: Gabriel Le Bras, Stephan Kuttner, Jean Gaudemet, René Metz i Gérard Fransen. Uznawany przez uczestników swego seminarium za niezrównanego mistrza, we wspomnieniach niektórych z nich jawił się równocześnie jako warsztatowy rygorysta. Do jego uczniów należeli znakomici historycy prawa: Wacław Uruszczak, Stanisław Grodziski, Stanisław Płaza, Ludwik Łysiak, Wojciech Bartel i Stanisław Roman. Pomimo niekwestionowanych sukcesów naukowych życie Vetulaniego obfitowało w tragiczne wydarzenia: w czasie II wojny światowej przez ponad pięć lat był internowany w Szwajcarii, na skutek bombardowania jego żona, Irena z Latiników, zmagała się z trwałym kalectwem, a w 1965 roku zginął młodszy syn uczonego – Jan. W okresie komunistycznego zniewolenia Vetulani podejmował próby obrony autonomii nauki, między innymi walczył o odtworzenie Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w zabiegach o reaktywację Polskiej Akademii Umiejętności. Nie zaskakuje więc, że był stale inwigilowany przez bezpiekę, która uniemożliwiała mu wyjazdy na zagraniczne konferencje i kongresy naukowe, ze szkodą dla pozycji Polski w akademickich kręgach Europy Zachodniej.

Wanda Pełczyńska (z domu Filipkowska) była działaczką niepodległościową i polityczną, dziennikarką i sufrażystką. Od 1913 roku należała do Polskich Drużyn Strzeleckich. Jako komendantka kurierek Frontu Litewsko-Białoruskiego uczestniczyła w wojnie polsko-bolszewickiej. W dwudziestoleciu międzywojennym pełniła m.in. funkcję redaktor naczelnej „Bluszczu” i „Kobiety Współczesnej”, posłowała na Sejm IV kadencji. W czasie II wojny światowej była więziona przez NKWD, należała do Armii Krajowej. Na emigracji w Londynie razem z mężem współtworzyła Studium Polski Podziemnej, zajmujące się archiwizowaniem i badaniem akt dotyczących AK i przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Kontynuowała działalność publicystyczną, nie stroniąc od komentowania bieżących zagadnień politycznych oraz dziejów niemieckiej i sowieckiej okupacji Polski. To skazywało ją w PRL-u na niepamięć. W ostatnich dekadach znacząco wzrósł udział kobiet w polskim życiu publicznym. Wandę Pełczyńską z pewnością można uznać za prekursorkę tych zmian w wielu jego dziedzinach. Jednocześnie jej biografia splotła się z najbardziej dramatycznymi wydarzeniami XX-wiecznej historii Polski. Książka ta, oparta na szerokich badaniach źródłowych, jest ważnym krokiem w przywracaniu pamięci o tej fascynującej postaci. Wartość książki wynika w moim przekonaniu z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to biografia bardzo ciekawej a mało znanej osobistości. Po drugie, biografię tę można uznać za wręcz modelowe studium pewnego typu polskiej inteligencji, który można określić jako „pepeesowsko- niepodległościowy”. prof. dr hab. Maciej Janowski