How did the fall of communism and the subsequent transition to capitalism in Eastern Europe affect the people who experienced it? And how did their anger affect the quality of the democratic systems that have emerged? Poland offers a...
Kiedy hucznie obchodzimy ćwierćwiecze wolności, warto sobie przypomnieć, skąd się ona wzięła. Bo przecież nie spadła z nieba. David Ost przypomina nam to w spos�b nie tylko przenikliwy i kompetentny, ale też bezstronny i zaangażowany. Bezstronny, bo Ost nigdy nie stał się uczestnikiem polskich zmagań o wolność i jej kształt. I zaangażowany, bo wciąż wracając do Polski i przez lata zajmując się Polską naukowo, stał się jednym z nas. Polakowi ciągle jeszcze trudno by było emocjonalnie zdobyć się na taki opis. Zagranicznym autorom zwykle brakuje wyczucia potrzebnego, by trafnie ważyć niezliczone detale naszej rzeczywistości tamtych lat. David Ost potrafi nie tylko zbudować fantastyczną opowieść o naszym �wczesnym losie, ale też nadać mu intelektualną strukturę i zbudować oryginalną narrację o naszym doświadczeniu, bo jest to jeden z nielicznych zagranicznych uczonych, kt�rzy byli w Polsce w najważniejszych chwilach lat ?Solidarności' oraz stanu wojennego tylko po to, by widzieć oraz rozumieć. Jemu się to udało. Jacek Żakowski, publicysta, ?Polityka' David Ost należy do tych zachodnich lewicowych intelektualist�w, kt�rych zachwycił ruch pierwszej Solidarności. Będąc w Polsce na początku lat osiemdziesiątych, m�gł na własne oczy zobaczyć solidarnościowy ?karnawał wolności', przerwany przez stan wojenny. W ten spos�b Solidarność stała się częścią jego własnego doświadczenia oraz inspiracją. Książka, kt�ra ukazała się w 1990 roku, jest więc pr�bą historycznego obrachunku z tym doświadczeniem, a także pr�bą zrozumienia źrodeł fenomenu ruchu Solidarności. Lekturę książki można potraktować jako rozszerzenie krytycznej analizy los�w politycznej spuścizny Solidarności po 1990 roku, kt�rą Ost przeprowadza w Klęsce Solidarności. Ost nie ukrywa, że interesuje go przede wszystkim ta strona Solidarności, kt�ra wiąże się z tradycją lewicowej opozycji wyrastającej z poststalinowskiego rewizjonizmu. Jej gł�wnymi bohaterami są Adam Michnik i Jacek Kuroń oraz KOR. Według Osta to właśnie dzięki nim na gruncie rozczarowania gomułkowską odwilżą oraz z przekonania o niereformowalności komunistycznego państwa wyrasta w Polsce szczeg�lna koncepcja - ponowoczesnej lewicy, kt�ra odrzuca państwo oraz partię jako tradycyjną arenę politycznego sporu. Jej symbolem staje się samodemokratyzujące się społeczeństwo obywatelskie - idea, kt�ra w zetknięciu z autentycznym, związkowym ruchem robotniczym dała niespotykany efekt pod postacią Solidarności w 1980 roku. Zdaniem Osta jest ona lekcją dla zachodniej lewicy, pokazuje alternatywę dla tradycyjnych, liberalnych i neoliberalnych rozwiązań. Jednak właśnie w tej perspektywie kryje się, być może, największa gorycz. W większości tw�rcy postpolitycznego społeczeństwa obywatelskiego w Polsce zdradzają tę ideę w nowych warunkach, powstałych po roku 1990, na rzecz wolnorynkowego neoliberalizmu, stając się niekiedy jego całkiem bezkrytycznymi piewcami. Kto nie pamięta sprzed lat poruszającej polemiki na ten temat między Michnikiem i Kuroniem na łamach ?Gazety Wyborczej' Według Osta doświadczenie Solidarności jest jednak wciąż ważne dla zachodniej, wsp�łczesnej lewicy. Jego książkę sprzed blisko ćwierćwiecza można dziś czytać nie tylko w kontekście obrachunku ze spuścizną Solidarności w Polsce, ale r�wnież obrachunku z neoliberalizmem w pogrążonej w kryzysie Europie. Marek Cichocki, dyrektor programowy Centrum Europejskiego Natolin