Jan Chryzostom Pasek Knihy

Chudý mazovský šlechtic a rváč Jan Chryzostom Pasek, typický reprezentant mentality své společenské třídy, žil přibližně v letech 1630-1701. Své Paměti psal na sklonku života; v jejich zachované části jsou vylíčena léta 1656-1688. Pasek se sice snaží o kronikářskou věrohodnost, ale tam, kde mu paměť selhávala, bez ostychu si vypomáhá bujnou fanatazií. Zvlášť podrobně popisuje boje, jichž se sám účastnil, válku se Švédy v Dánsku, boje s moskevskou Rusí, protikrálovský odboj Lubomirského, svou roli velitele doprovodu moskevského poselstva, nadneseně popisuje své styky s králem Janem Kazimierzem, volbu a slabou vládu Michala Wisniowieckého a konečně dobu krále Jana Sobieského, slavného osvoboditele Vídně od Turků.

Pamiętniki, które spisywał najprawdopodobniej pod koniec życia ( w latach 1690-1695), zostały wydane drukiem w 1836 roku przez Raczyńskiego. Dzielą się one na dwie części: lata 1655-1666 - w żołnierskiej służbie Rzeczypospolitej, lata 1667-1688 - żywot ziemiański ( sprawy domowe i publiczne). Czyta: Marek Konopczak

Pamiętniki polskiego sarmaty, uczestnika wielu wypraw wojennych i ziemianina Jana Chryzostoma Paska należą do kanonu polskiej literatury barokowej. Treścią pierwszej części pamiętników są barwne przygody autora w czasie wojen Rzeczypospolitej szlacheckiej ze Szwecją (1656), Siedmiogrodem (1657), Moskwą (1660) czy podczas wyprawy wojsk polskich do Danii (1658–1659). Druga część wspomnień Paska obejmuje lata 1667–1688, w czasie których autor prowadził żywot ziemianina, pisał wiersze, spisywał przyśpiewki czy uroczyste mowy. Z gawędziarskiej, pełnej humoru, makaronizmów i rubasznego słownictwa narracji Pamiętników wyłania się obraz obyczajów, zajęć i mentalności polskiej szlachty siedemnastowiecznej. Pamiętniki są równocześnie bezcennym źródłem wiedzy o języku sarmatów, źródłem z którego czerpało wielu późniejszych pisarzy, między innymi Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Henryk Sienkiewicz. Lektura dla szkół średnich