Jacek Urban Knihy

W 1990 r. w Krakowie ukazała się książka pt. Karol Wojtyła jako biskup krakowski. Znalazło się w niej 10 tekstów odnoszących się do działalności kard. Karola Wojtyły w archidiecezji krakowskiej oraz 6 tekstów wykraczających poza teren archidiecezji. Autorami byli w zdecydowanej większości pracownicy naukowi Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W zbiorze zajęto się instytucjami (seminarium duchowne, kapituła metropolitalna i katedra na Wawelu), wydarzeniami (krakowskie Milenium), podjęto tematy podstawowe dla działalności pasterskiej (życie liturgiczne, katecheza, rodzina, działalność charytatywna, listy pasterskie). Tom został oznaczony numerem 1, a więc zapowiadał, że będą następne. Tak jednak się nie stało i przywołana książka pozostaje, jak dotąd, pierwszą i jedyną w serii. Wobec jubileuszu 100-lecia urodzin św. Jana Pawła II trudno było nie podjąć kwestii będących naturalną kontynuacją tematu tamtej książki, a więc wielorakiej aktywności kard. Wojtyły w diecezji krakowskiej, która, jak sam niejednokrotnie mówił, przygotowała go do posługi Piotrowej. Podejmując temat, zdaję sobie sprawę, że mówimy o świętym, kanonizowanym w 2014 r. Nie przesądzając o ewentualnych kolejnych tomach w zapoczątkowanej serii, zdecydowałem się na tytuł Św. Jan Paweł II jako biskup krakowski.

Jeszcze w połowie XVIII wieku diecezja krakowska obejmowała teren o powierzchni 53 tys. km kw. Obecnie zajmuje 8,1 tys. km kw., a więc zaledwie jedną siódmą część dawnego terytorium. Diecezja krakowska licząca sobie w połowie XVIII wieku 7 archidiakonatów, dziś została sprowadzona do jednego dawnego archidiakonatu krakowskiego. W XVIII wieku w granicach diecezji krakowskiej było około tysiąca parafii, a po stu latach redukcji było ich zaledwie 44. To dlatego pierwszy rozdział prezentowany w monografii zajmuje się zmianami granic i terytorium diecezji sprowadzonej w trzeciej ćwierci XIX wieku do poziomu wikariatu apostolskiego. Odnowa diecezji nastąpiła dopiero w roku 1880. W kolejnych tekstach autor zajmuje się centralnymi instytucjami diecezjalnymi takimi jak kapituła katedralna, seminarium duchowne, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, kuria biskupia, Dom Księży Emerytów i relacjami między nimi w rożnych periodach czasowych XIX i XX wieku. Jest kilka tekstów odnoszących się do biskupów krakowskich (kard. Albin Dunajewski, kard. Jan Puzyna, kard. Adam S. Sapieha). Autor podjął się także prezentacji duchowieństwa Krakowa w okresie międzywojennym. Życie religijne znalazło wyraz w tekstach o przeżywaniu Roku Świętego 1826, ponadto o życiu liturgicznym kapituły katedralnej w okresie okupacji niemieckiej, a także w rozdziale o duszpasterstwie turystycznym w Tatrach od roku 1957. Dzieje życia zakonnego reprezentuje tekst o powrocie jezuitów do Krakowa w roku 1868 i o początkach sióstr albertynek za życia ich założycielki (do 1940). W monografii jest omówienie jednego dekanatu (dekanat żywiecki) i jednej parafii (Dzianisz). Poszczególne rozdziały monografii to pojedyncze kamienie do mozaiki dziejów diecezji krakowskiej w dwu minionych stuleciach.

() szczególnie zaś pragnę podziękować za wspólną ze mną w ciągu tych lat troskę o umiłowaną katedrę wawelską, w którą wpisane są dzieje Polski i Kościoła w naszej Ojczyźnie. Trudno chyba znaleźć drugą katedrę biskupią, która by pod tym względem była tak bardzo uprzywilejowana. W tej katedrze bije serce Polski i moje serce także tam bije. Polecając się modlitwom przy grobie św. Stanisława, bł. królowej Jadwigi i wszystkich naszych świętych Patronów, przesyłam serdeczne błogosławieństwo dla katedry wawelskiej i dla Dostojnej Kapituły Metropolitalnej, która jest jej Godnym Stróżem.